गीत गाएरै बुवा, आमालाई विदेशबाट फर्काएका प्रकाश, ‘लाहुर’ जान हिडेका कलाकार बने

काठमाडौँ- २०५८ सालको साउनमा अर्मनको खोलाखर्कमा रहेको घरजग्गा सबै पहिरोले सखाप बनाएपछि म्याग्दीको मङ्गला गाउँपालिका–५ का प्रकाश दुतराजको परिवार अस्थायी बसोबासका लागि सदरमुकाम बेनीमा झरेको थियो । गाउँमा खेती किसानी गर्ने उर्मिला र विदेश रहेका भक्तबहादुर दुतराजका पाँच छोराछोरीमध्ये दोस्रो सन्तान प्रकाश अर्मनबाट बेनी आउँदा आठ वर्षका थिए । 

‘परिवार ठूलो भएकाले बुवाको विदेशको कमाइ र आमाले ज्याला मजदुरी गर्दा समेत परिवार चल्न समस्या भएपछि मैले नौदेखि १२ कक्षा पढ्दासम्म बेनीको एक कार्यालयमा मासिक रु तीन हजार पाँच सय ज्यालामा साँझ÷बिहान सरसफाइको काम गरेको थिए,’ उनले भने, ‘१२ कक्षा पढ्दै गर्दा भाइ, बहिनीलाई मेरो जिम्मा लगाएर आमा पनि विदेश गएपछि ममाथि अझै जिम्मेवारी थपियो ।’

सानै उमेरदेखि गीत रचना र गाउने गर्दै आएका प्रकाशले कक्षा १० पढ्दा साथीभाइ र शुभेच्छुकहरूबाट सहयोग जुटाएर ‘सिमसिम पर्‍यो पानी...’ बोलको गीत रेकर्ड गराए । बाध्यताले पढाइलाई भन्दा कमाइलाई प्राथमिकता दिनुपर्ने अवस्था आएपछि भाइबहिनीलाई गाउँ पठाएर वैदेशिक रोजगारको तयारीसँगै सांगीतिक क्षेत्रमा अवसर खोज्न २०७१ मा काठमाडौं छिरेका प्रकाशले दोहोरी साँझमा काम पाए । 

‘विदेशको चक्करमा काठमाडौं छिरेको मैले ज्यान पाल्नका लागि चार वर्ष छ महिना दोहोरी साँझमा काम गरें।दोहोरीसाँझ मेरा लागि गर्जो टार्ने थलो मात्र नभएर गीत, संगीत सिक्ने पाठशाला पनि भयो,’ उनले भने, ‘दोहोरीको तलब र स्रोता दर्शकको ‘टिप्स’ बाट बचेको पैसाले आठ वटा गीत बनाए पनि आर्थिक हिसाबले फाइदा भएन ।’ 

विदेशको प्रयासमा २०७४–७५ को डेढ वर्ष सांगीतिक क्षेत्रबाट टाढिएका प्रकाशले आफन्त, शुभचिन्तक र साथीभाइको आग्रहमा सामाजिक विषयबस्तुसँग जोडिएर ‘आरने’, ‘बैनी झ्यालैमा...’, चोली मैलो भो.., बोलको गीत बनाए । आरनेले कृषि औजार निर्माण र मर्मतको काम गर्नेहरू, बैनी झ्यालैले प्रेम कथा र चोली मैलो भो स्कुले जीवनको झल्को दिने कथामा आधारित थियो ।  

सांगीतिक क्षेत्रबाट आर्थिक हिसाबले प्रगति गर्न नसकिने निष्कर्ष निकालेर विदेश जानका लागि बेनीको बैङ्कमा घरजग्गा धितो राखेर ऋण निकालेका प्रकाशले २०७६ साल फागुनमा काठमाडौं पुगेर आधा पैसा ‘एजेन्ट’ लाई दिए । आधा पैसाले गाउँघरमा बुढापाकाबाट सुनेको यातायातको सुविधा नहुदाँ नुन लिन भोट र बटौली गएको कथामा आधारित भएर लेखेको ‘घर कता हो बैनीको, लौन साह्रै मन पर्‍यो’ भन्ने गीत रेकर्ड र म्युजिक भिडियो बनाउने प्रकाशको योजना थियो ।

‘अन्तिम भनेर ‘घर कता हो बैनीको’ भन्ने गीत रेकर्ड र म्युजिक भिडियो बनाएर युट्युबमा राखेर घर आएको बेला कोरोना महामारी फैलिएपछि ‘लकडाउन’ भयो,’ प्रकाशले भने, ‘गाउँमा आएको एक हप्तापछि इन्टरनेट भएको ठाउँमा गएर हेर्दा ‘युट्युब’ मा राम्रो भ्युज र धेरैले ‘टिकटक’ बनाएको देखेपछि सुखीको सीमा रहेन । विदेश जाने योजना सफल नहुँदा निराश बनेको थिएँ । गीत चल्न थालेपछि कला क्षेत्रमै संघर्ष गर्ने निधो गरें ।’ 

‘युट्युब’ मा हालसम्म चार करोड २० लाख ५६ हजारभन्दा बढीपटक हेरिएको यो लोक दोहोरी गीतमा अभिनयसमेत गरेका प्रकाशलाई स्वरमा शान्तिश्री परियारले साथ दिएकी छिन् । प्रकाशका ‘रिमै’, ‘रेशम’, ‘जुनमाया’, ‘मन भुल्छ’, ‘मै जाम्ला’को म्युजिक भिडियो ‘युट्युब’ मा एक करोड पटकभन्दा धेरै हेरिएका छन् । गीत गाएरै बुवा, आमालाई विदेशबाट फर्काएर गाउँमा घर बनाएर राखेका प्रकाशले भाइबहिनीलाई पढाइमा सघाएका छन् । प्रकाशको परिचयसँगै सामाजिक र आर्थिक हैसियत फेरिएको छ । ‘युट्युब’ र स्वदेश तथा विदेशमा हुने ‘स्टेज’ कार्यक्रम उनको आम्दानीको स्रोत हो ।  

प्रकाशका गीतमा प्रयोग भएका शब्द र संगीत मात्र होइन नृत्य पनि मौलिक र मनछुने किसिमका छन् । उनी गीतको शब्द रचना, गायन, संगीत, निर्देशन र अभिनय आफैँ गर्छन् ।  उनका म्युजिक भिडियोले मनोरञ्जनसँगै सन्देश पनि बोकेका छन् । मिठास शब्द र संगीतले भरिएको गीतको भिडियोमा मार्मिक र अर्थपूर्ण दृष्य र कथा समेटिएका छन् । नेपालीपन भएका सिर्जना स्रोता–दर्शकले मन पराउने प्रकाशको अनुभव छ । ‘अहिलेका दर्शक हरेक दृश्यमा संगीत र कथा खोजिरहेका हुन्छन,’ उनले भने, ‘हरेक गीतमा शब्द र संगीतसँगै कथा र दृश्यलाई आफ्नोपन दिलाउने प्रयास गरेको छु ।’

प्रकाश आफू हुर्केको गाउँ–समाज, त्यहाँको परिवेश, संस्कृतिलाई नै आफ्नो संगीतको धरातल मान्छन् । सोही कारण उनका गीतमा गाउँ समाज, परिवेशका कथा पाइन्छ । अभाव, दुःख, विभेद, गाउँ–समाज र परिवेशका कथालाई आफूले सिर्जनामा पस्किने प्रयास गरेको प्रकाशको भनाइ छ । 

मनोरञ्जनको साथमा सन्देश 

तयार पारेको गीतको विषयमा आफ्नो टिममा छलफल र उनीहरूको सल्लाह सुझाव अनुसार संगीत र म्युजिक भिडियो बनाउँदा सफलता मिलेको उनले अनुभव सुनाए ।  ‘करिम’ बोलको गीतको म्युजिक भिडियोको कथा र केही दृष्यको विषयमा भएको बिवादलाई उनले कमजोरीबाट पाठ सिक्ने अवसरका रुपमा लिएका छन् । गीत सुन्दा र म्युजिक भिडियो हेर्दा स्रोता दर्शकले मनोरञ्जनसँगै सन्देश पनि पाउनुपर्ने हिसाबले काम गर्नुपर्ने प्रकाशको भनाइ छ । 

युवा विदेशिँदा रित्तिएका गाउँघरको परिवेशमा आधारित भएर २०७८ सालको दसैँको छेको पारेर दुतराजले आफ्नै युट्युब च्यानलबाट सार्वजनिक गरेको ‘जाम भो माइली...’को म्युजिक भिडियो हालसम्म दुई करोड १८ लाख १७ हजार पटक हेरिएको छ । सुदूरपश्चिम र कर्णाली प्रदेशमा घुमन्ते जीवन बिताइरहेका लोपोन्मुख राउटे समुदायको जीवनशैली झल्काउने दृष्य समावेश गरिएको प्रेम कहानीमा आधारित ‘रिमै’ ले युट्युबमा सार्वजनिक भएको प्रकाशको गीतले सबैभन्दा धेरै ‘भ्युज’ पाएको छ ।

 हालसम्म चार करोड ७७ लाख २९ हजार पटक हेरिएको रिमैको स्वरमा दुतराजलाई मेलिना राई र अभिनयमा केपीना गोतामेले साथ दिएका छन् । डेढ महिनाअघि प्रकाशले सार्वजनिक गरेको ‘रेशम’ गीतको म्युजिक भिडियोमा बर्खामा लेकका बुकीमा तीन-चार महिना परिवारदेखि टाढा रहेर भेडा गोठमा बस्ने गोठालाको कथालाई प्रस्तुत गरेका  । रेशम गीतको भिडियो युट्युबमा राखेको दुई महिनाको अवधीमा एक करोड पटक हेरिएको छ । रासस