अहिले पनि दरबारले जुल्काइरहेको छ

-चित्रबहादुर केसी

म केटाकेटी नै थिएँ । मेरा दाजुले राणाहरूको अन्त्य भयो, देशमा प्रजातन्त्र आयो भनेर भरुवा बन्दुक बोकेर हिँडेको सम्झना छ । 

तत्कालीन गलकोट राज्यमा मेरो जन्म भएको हो । बुबा गलकोटे राजाका भान्से हुनुहुन्थ्यो । मेरो घरबाट हिँडेर २ घन्टा लाग्थ्यो सदरमुकाम जान । तत्कालीन गलकोट राज्यको सदरमुकाम भएको ठाउँलाई हरिचौर भनिन्छ । अहिले गलकोट नगरपालिकाभित्र पर्छ । वडा नम्बर कति हो, थाहा छैन । 

मैले अक्षर चिनेको पनि त्यही ठाउँमा हो । पछि काठमाडौँबाट गएर केही वर्ष अरूलाई अक्षर पनि चिनाएको छ । त्यहाँ राजाको दरबार थियो । देवयानी अड्डा थियो । त्यहाँको राज्य नरहे पनि देवयानी अड्डा हुनुपर्छ भन्ने माग उठेको थियो । 

अहिले आएर फागुन ७ गतेको दिन रहेछ भन्ने लाग्छ । देशभर हर्कबढाइँ भइरहेको थियो रे । राणाविरुद्धको आन्दोलनको बारेमा त्यति जानकारी छैन । तर, त्यही फागुन ७ गते दाइले भरुवा बन्दुक घरमै भरेको सम्झना छ, उहाँ बन्दुक भिरेर हिँड्नुभएको सम्झन्छु । 

राणाबाट राजामा सत्ता गएको दिन भएर होला राजाहरूले दरबारमै हर्कबढाइँ गरेका थिए । राणाहरू गए, प्रजातन्त्र आयो भनेर दाजु हिँड्नुभएको सम्झना छ । त्यसपछि त्यो राज्य रहेन । म बुबासँग काठमाडौँ आएको हुँ ।

२०१४ सालमा म १७ वर्षको थिएँ । केही उतारचढाबका बीच मैले पढ्न सुरु गरेँ । त्यही बेलादेखि नै विद्यार्थी आन्दोलनमा भाग लिने अवसर पनि मिल्यो । मैले तत्कालीन नेकपाको सम्पर्कमा जान थालेपछि धेरै कुरा बुझ्ने अवसर पाएँ । 

जब पार्टीको सम्पर्कमा हुन थालियो, त्यसपछि लोकतन्त्र के हो ? प्रजातन्त्र के हो ? अधिकार के हो ? किन चाहिन्छ ? भन्ने विषयमा राम्रो प्रशिक्षण पनि पाएँ ।

त्यसपछि नेपाली जनतामाथि भएको ज्यादतीका बारेमा थाहा हुन थाल्यो । आफ्नो अधिकारका बारेमा बुझ्न थालियो । त्यही अधिकार प्राप्तिका लागि विद्यार्थी आन्दोलनमा सामेल भएँ । 

सैद्धान्तिक रूपमा २००७ साललाई प्रजातन्त्रिक दिवसका रूपमा मान्दैनौँ । त्यो बेला भारतका जहावरलाल नेहरु, नेपालका राजा त्रिभुवन र मोहनशम्शेरका बीचमा एक प्रकारको सम्झौता भएको हो ।

राणाको हातमा भएको सत्तालाई राजाको हातमा पुर्‍याइएको हो । यदि त्यो प्रजातन्त्र हुन्थ्यो भने त्यसपछिका दिनमा पनि ३० वर्ष प्रजातन्त्रका लागि नै लड्नुपर्ने अवस्था आउने थिएन । ३० वर्ष प्रजातन्त्रका लागि अनेकौँ हन्डर ठक्कर खाएको मान्छे मै हुँ ।

३ पटक सरकारी स्तरबाट मेरो सम्पत्ति रोक्का भयो । पटकपटक घर खानतलासी भयो । म धेरै पटक गिरफ्तार भएँ । १९ वर्ष भूमिगत बसेँ । ९ महिना जेल जीवन बिताएँ । कति दुःख दिए, कति यातना दिए । 

प्रजातन्त्रका लागि २००७ साल नै जड हो म भन्दिनँ । हामीले यसको जड सम्झिने हो भने त ब्रिटिस साम्राज्यवादलाई भारतीय जनताले नलखेटेको भए त सम्भव पनि थिए ।

भारतीय जनताले साम्राज्यवादलाई भारतबाट लखेटेपछि मात्र नेपालमा ब्रिटिसको टेको लगाएर बसेका राणाहरूले सत्ता छाड्नुपरेको हो ।

२००७ सालको घटनाले नेपालमा लोकतन्त्र ल्याउनका लागि केही र महत्वपूर्ण भूमिका निर्वाह चाहिँ गरेको छ । 

हामीले संघीयताबिनाको लोकतान्त्रिक गणतन्त्र नेपाललाई मात्र वास्तविक प्रजातान्त्रिक मुलुकका रूपमा बुझेका छौँ, त्यो नहुँदासम्म जतिसुकै परिभाषा परिवर्तन गरे पनि प्रजातन्त्रको अनुभूति जनताले गर्न पाउँदैनन् । 

अहिले पनि दरबारले जुल्काइरहेको छ, गणतन्त्र सिध्याउनुपर्ने भनेर, स्वयं राजनीतिक पार्टीहरूले पनि बद्मासी गरिरहेका छन् । लोकतात्रिक आचरण, चरित्र र व्यवहार अहिले पनि राजनीतिक पार्टीमा आउन सकेको छैन ।

प्रजातन्त्र भनेर मात्र हुँदैन । हामीमा त्यो अनुसारको चरित्र निर्माण पनि हुनुपर्छ । 

नेपालको लोकतन्त्रमाथि अहिले पनि कालो बादल मडारिइरहेको छ । राजनीतिक दलहरूको कमजोरीलाई दरबारले हतियार बनाएर लोकतन्त्र सिध्याउन अविराम प्रयत्न गरिरहेको छ । हामीले अझै पनि प्रजातन्त्रका लागि लड्नुपर्ने छ ।