गुन्डालाई टाउको लुकाउन बाध्य पार्नेगरी आदेश दिने आईजी थापाले के–के गरेका छन्?

काठमाडौं– राजधानीलाई शान्त पार्नका निम्ति जिल्ला प्रहरी परिसर काठमाडौंका प्रमुख बरिष्ठ उपरिक्षक (एसएसपी) विश्व अधिकारी प्रत्यक्ष अगाडि छन् भने नेपथ्यका नायक हुन्, महानिरिक्षक (आईजी) दीपक थापा।

थापाको नेपथ्यको आदेशमा अधिकारी जस्ता अब्बल प्रहरी अधिकारीले थालेको गुन्डा नियन्त्रित अभियानमा उपत्यका अपराध अनुसन्धान कार्यालयका एसएसपी रमेश बस्नेतको भूमिका पनि बलियो रहेको छ।

आईजी थापाले थोरै अवधि मात्र प्रहरीको कमान्डलाई सम्हालेका छन्। तर, यसलाई निक्कै चलायमान बनाउनमा उनको भूमिका प्रभावकारी रहेको छ।

‘संगठनको कामलाई चुस्तसहित बलियो बनाएको अवस्था देखिन्छ। संगठन चलाउनमा आईजी थापाको कमान्ड प्रभावी देखिएको छ’, पूर्वआईजी धीरजप्रताप सिंह भन्छन्।

अपराध नियन्त्रणमा सिंहले नै एउटा लय स्थापित गरेका थिए। यो शिलशिलालाई थापाले पनि बलियो बनाएका छन् भने अन्य विभागीय र संगठनात्मक सुदृढिकरणमा पनि कुशल नेतृत्व गरिरहेका छन्।

नेपालमा एक जना प्रहरी प्रमुखले राम्रो काम गर्नका लागि नेतृत्व क्षमता, पारदर्शिता, जनविश्वास र कानूनी दायरामा रहेर काम गर्ने क्षमता अत्यावश्यक हुन्छ। 

प्रहरी प्रमुखको भूमिका केवल अपराध नियन्त्रणमा सीमित नभई, संगठनभित्रको अनुशासन, जनताको सुरक्षा भावना र न्यायिक प्रणालीमा जनविश्वास कायम राख्ने जिम्मेवारीसमेत हुन्छ।

यसलाई थापाले निर्भिकताका साथ अगाडि बढाएका छन्। त्यसैले पूर्व हुन् या बाहलवाला अधिकारी उनको कमान्डमा रुष्ट देखिँदैनन्। 

प्रहरी प्रमुखले आफ्नो सम्पूर्ण निर्णय र कार्य पारदर्शी बनाउनुपर्छ। जनतासँग प्रत्यक्ष संवाद गर्न, पत्रकार सम्मेलन, खुला बहस तथा सामाजिक सञ्जालमार्फत सूचना दिन सक्नु जरुरी छ। 

उदाहरणका लागि, हालैका वर्षहरूमा कतिपय जिल्ला प्रहरी प्रमुखहरूले साप्ताहिक ‘जन सुनुवाइ’ कार्यक्रम सञ्चालन गरी प्रत्यक्षरूपमा नागरिकको गुनासो सुन्ने अभ्यास थालेका छन्, जसले जनविश्वास बढाएको छ। 

यसको लयलाई गति दिने काम पनि आईजी थापाको कमान्डमा भएको पाइन्छ।

प्रहरीमा आन्तरिक अनुशासन मजबुत नहुँदा भ्रष्टाचार, दुरुपयोग र अपराधसँगको साँठगाँठको सम्भावना रहन्छ। संगठन प्रमुखले नियमित तालिम, प्रोत्साहन, पदोन्नतिमा निष्पक्षता र अनुशासन तोड्नेहरूलाई कडा कारबाही गर्नुपर्छ। 

राजनीतिक अस्थिरताबीच, दबाबबीच आईजी थापा यसलाई चिर्ने विषयमा निरन्तर चलायमान बनेका छन्। उनको देश दौडाहा र विभिन्न कार्यालयको निरिक्षण भ्रमण यसका प्रमाण हुन्। 

नेपालमा अझै पनि अपराध अनुसन्धानका धेरै काम परम्परागत ढंगले गरिन्छ। प्रमुखले सीसीटीभी, डिजिटल फरेन्सिक, अनलाइन अपराध रिपोर्टिङ प्रणाली जस्ता आधुनिक प्रविधि भित्राउन पहल गरेका छन्। उनले संसदका समितिदेखि विभिन्न सुरक्षा गोष्ठीमा बताएको विषयले प्रष्ट पारेको पाइन्छ।

काठमाडौं उपत्यकामा केही प्रहरी प्रमुखहरूले ‘स्मार्ट प्रहरी’ परियोजना ल्याएर अपराध नियन्त्रणमा गति ल्याएका छन्। यसका पछाडि पनि आईजी थापाको स्वीकृति नै निर्णायक रहेको छ।

प्रहरी प्रमुखले जनतालाई सेवा दिने मानसिकता राख्नुपर्छ, नत्र जनविश्वास गुम्छ। सार्वजनिक कार्यक्रममा सहभागिता, विद्यालयमा अपराध सचेतना कक्षा, महिला तथा बालबालिकाको सुरक्षामा विशेष अभियान सञ्चालन जस्ता कार्य गर्न सकिन्छ। 

पछिल्लो पटक प्रहरी प्रवक्ता विनोद घिमिरेले पत्रकार सम्मेलन गरी प्रस्तुत गरेको प्रगति विवरण यसको उदाहरण हो।

उदाहरणका लागि, कतिपय प्रमुखहरूले ‘महिला सुरक्षा डेस्क’ स्थापना गरेर घरेलु हिंसा पीडितलाई तत्काल सहयोग पुराएको अवस्था छ। यसमा आईजी थापाले निरन्तर निर्देशन दिएको पाइन्छ।

नेपालमा प्रहरी प्रशासनमा राजनीतिक हस्तक्षेप एक ठूलो चुनौती हो। प्रमुखले कानुन र न्यायको पक्षमा अडान लिनुपर्छ, चाहे त्यसले राजनीतिक दबाब ल्याओस्। यसो गर्दा अल्पकालीन कठिनाइ भए पनि दीर्घकालीन रूपमा संगठनको इज्जत बढ्छ। यसमा पनि थापाले जोड दिएकै पाइन्छ।

एक सक्षम प्रहरी प्रमुखले पारदर्शिता, अनुशासन, प्रविधि, जनसंवाद र निष्पक्षतामा जोड दिएर मात्र आफ्नो कार्यकाललाई सफल बनाउन सक्छ। सफल उदाहरणहरूले देखाएका छन् कि यस्ता उपाय अपनाउँदा प्रहरी मात्र होइन, देशको समग्र सुरक्षा र न्याय प्रणाली सुदृढ हुन्छ।