काठमाडौं – चार वर्षदेखि बर्सेनि हिउँदको समयमा काठमाडौं ल्याइएको मेलम्चीको पानी यो वर्ष पनि हिउँदमा मात्रै आउने भएको छ । काठमाडौं उपत्यकामा आइरहेको मेलम्ची खानेपानी वर्षा सुरु भएपछि नआउने भएको हो ।मेलम्ची खानेपानी आयोजनाले उपत्यकामा पानी सुरुङमार्फत पठाउन प्रयोग हुने मुख्य स्थान नै हेडवर्क्स थायीरूपमा निर्माण नहुने भएपछि १२ महिनामा नै मेलम्ची पानी उपत्यका ल्याउने योजना अधुरो हुने देखिएको हो ।
पटक–पटक उद्घाटन गरेर सरकारमा भएका नेताले भाषण गरे पनि उपत्यकाका जनतालाई बाह्रै महिना पानी खुवाउन सरकार असफल देखिन्छ
मेलम्ची खानेपानी विकास समितिका कार्यकारी निर्देशक जक्की अहमद अन्सारी बाह्रै महिना मेलम्ची खानेपानी आयोजना सञ्चालनमा ल्याउन ४ अर्ब ५० करोड रुपैयाँ खर्च लाग्ने बताउँछन् ।
अन्सारीले गत चैतमा खानेपानी मन्त्रालयमा भएको आयोजना सुधार सम्बन्धी योजना पेस गर्दै उक्त परिमाणको लागत लाग्ने बताएका हुन् ।
उनले मेलम्ची खानेपानी आयोजनालाई सुधार गरेर बाह्रै महिना उपत्यकाका धारामा पानी ल्याउने गरी तयारी भइरहेको जानकारी दिए ।
आयोजनालाई दीर्घकालीन सुधार गर्न एक किलोमिटर माथि आयोजनाको हेडवर्क्स सार्नु उपयुक्त देखिएको कार्यकारी निर्देशक अन्सारीको भनाइ छ ।
गत २८ र २९ साउनमा आएको बाढीले पहिलाको अस्थायी संरचनामा क्षति पु¥याउँदा मेलम्ची आयोजनाको पानी बन्द गरिएको थियो । वर्षायाम सुरुवातसँगै बाढीबाट आयोजनाको हेडवर्क्स जोगाउन मुस्किल भएपछि आयोजना नै बन्द गर्नुपरेको अन्सारीले बताए ।
आयोजना नियमित सञ्चालन गर्न हेर्डवक्र्स नै अन्यत्र सार्ने तयारी भइरहेको मेलम्ची खानेपानी विकास समितिले जनाएको छ ।
मेलम्ची पानी आएको भन्दै सरकारले उद्घाटन मात्रै नौपटक गरिसकेको छ । राष्ट्रिपतिदेखि प्रधानमन्त्रीसम्मले मेलम्ची आयोजनाको नौपटक उद्घाटन गरिसकेका हुन् ।
पटक–पटक उद्घाटन गरेर सरकारमा भएका नेताले भाषण गरे पनि उपत्यकाका जनतालाई बाह्रै महिना पानी खुवाउन सरकार असफल देखिन्छ ।
२१ असार २०७७ मा पहिलो पटक मेलम्ची पानी काठमाडौं ल्याउन सुरुङमा खसालिएको थियो । त्यतिबेला सिन्धुपाल्चोक मेलम्चीस्थित मुहानमा प्रमुख जिल्ला अधिकारी सहितको सहभागितामा औपचारिक कार्यक्रम गरिएको थियो ।
त्यस्तै तत्कालीन खानेपानीमन्त्री बिना मगरले काठमाडौंमा पत्रकार सम्मेलन गरेर यसको शुभारम्भ गरेकी थिइन् । तर, एक सातामै मेलम्चीको अडिट सुरुङको गेट भत्किएर दुर्घटना भएपछि मर्मतमा करिब आठ महिना लाग्यो ।
त्यसपछि १० फागुन २०७७ मा तत्कालनि खानेपानीमन्त्री मणिचन्द्र थापा र सहरी विकास राज्यमन्त्री रामवीर मानन्धरले मेलम्ची मुहानमै पुगेर सुरुङमा पुनः पानी पथान्तरण शुभारम्भ गरेका थिए ।
२२ फागुन २०७७ मा सुन्दरीजल आइपुगेको पानी तत्कालीन प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले बटन थिचेर बागमती नदीमा पठाउँदै काठमाडौंमा मेलम्चीको पानी आइपुगेको घोषणा गरेका थिए ।
त्यतिबेला सुरुङ खाली गरेर सुपरीवेक्षण र सुधारको काम नगरी सरकारले हतारमा पानी वितरण थालेको थियो । १५ चैत २०७७ मा महाँकालमा काठमाडौं उपत्यका खानेपानी लिमिटेड (केयूकेएल) का कर्मचारीले औपचारिक कार्यक्रममा पानीपोखरीको साँचो खोलेर मेलम्ची पानी वितरण सुरु गरेका थिए ।
त्यसको एक सातापछि २३ चैत २०७७ मा काठमाडौं भृकुटीमण्डपमा राष्ट्रपति विद्यादेवी भण्डारीले मेलम्ची आयोजनाको पानी वितरण कार्य उद्घाटन गरेकी थिइन् ।
तर, राष्ट्रपतिबाट उद्घाटन भएको साढे दुई महिनापछि १ असार २०७८ मा आएको बाढीले आयोजनाको मुहान क्षेत्र तहसनहस पारेको थियो । अस्थायी बाँध बनाइसकेपछि १९ चैत २०७८ मा खानेपानीमन्त्री उमाकान्त चौधरी मेलम्ची मुहान पुगेर डाइभर्सन सुरुङमा पानी भर्ने कार्य शुभारम्भ गरेका थिए ।
चौधरीले ११ वैशाख २०७९ मा केयूकेएलको मिनभवनस्थित पानी ट्यांकीमा पुगेर खानेपानीको भल्भ खोलेर औपचारिक रूपमा काठमाडौंमा पुनः वितरण थालेका थिए ।
२३ मंसिर २०७९ पनि चौधरीले मिनभवनस्थित त्यही पानी ट्यांकीमा पानीको साँचो घुमाएर पुनः वितरण शुभारम्भ गरेका थिए । १ माघ २०८० मा प्रधानमन्त्री पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ ले सोमबार सिंहदरबार परिसरमा इँटाको बुट्टा प्रिन्ट गरिएको फ्लेक्सलाई भित्तो बनाएर त्यसमाथि जोडिएको धारा खोलेका थिए ।
सरकारले चालु आर्थिक वर्ष २०८०/८१ को बजेट वक्तव्यमा मेलम्ची आयोजनाको अस्थायी मुहान स्तरोन्नति गरी बाह्रै महिना खानेपानी आपूर्ति गर्ने व्यवस्था मिलाइने घोषणा गरेको थियो । तर, यो पटक पनि वर्षामा पानी नआउने पक्कापक्की भएको छ ।
१ असार २०७८ को बाढीले निर्माण सकिएको पानी छान्ने संयन्त्रसहित पक्की हेडवर्क्स पुरेपछि वर्षैपिच्छे वर्षायाममा सुरुङको मुख बन्द गर्ने र हिउँदमा खोलाको पानी सोझै सुरुङमा हालेर काठमाडौं ल्याउने गरिएको छ, तर यसपटक पनि त्यस्तै हुने भएको हो ।
३२ अर्ब खर्च भइसकेको आयोजनाको २७ किलोमिटर लामो सुरुङमा बाढीले पु¥याउन सक्ने जोखिमलाई हेरेर वर्षायाममा मेलम्ची पानी ल्याउने नमिल्ने अयोजनाले नै जनाएको छ । मेलम्ची खानेपानी आयोजना प्रवक्ता राजेन्द्र पन्तका अनुसार बाढीले क्षति पु¥याएपछि अहिले अस्थायी हेडवर्क्स मार्फत पानी सुरुङबाट पठाइरहेको छ ।पन्तका अनुसार अहिले दैनिक १७ करोड लिटर पानी उपत्यकामा आइरहेको छ । १ असार २०७८ मा बाढी आउनु अगाडि आयोजनाको हेडवर्क्स तयार हुनासथा बाढीले क्षति पु¥याएपछि अस्थायी संरचना निर्माण गरेर पानी सुरुङमार्गमा पठाउने गरिएको थियो । फेरि साउन २०८० मा आएको बाढीका कारण पहिलेको अस्थायी संरचनामा क्षति पुग्यो ।
हेडवर्क्स सार्न मन्त्रालयले अहिलेसम्म कुनै पनि निर्णय भने गर्न सकेको छैन । खानेपानी मन्त्रालयका प्रवक्ता मिरा श्रेष्ठका अनुसार मन्त्रालयले यसबारे छलफल गरिरहे पनि निर्णय नगरिसकेको बताइन् ।
